Vieiros

Ramón Suárez Picallo volveu á casa. Finalizou esta tarde a derradeira das súas viaxes, que o levaron dunha beira á outra do Atlántico, por ducias de países, dende que aos 14 anos emigrou, el só, a Arxentina. O seu desexo era ser soterrado en Sada, no cemiterio do Fiunchedo, xunto ao seu irmán Antonio, asasinado polos fascistas en 1936. O seu desexo cumpriuse esta tarde. Na homenaxe popular que lle ofreceu o Concello de Sada participaron máis dun milleiro de persoas, que se reuniron na praza Irmáns Suárez Picallo, onde houbo tamén unha ampla representación institucional. O acto abriuse coa interpretación da Marcha do Antigo Reino de Galiza e pechouse co himno, que soou na gaita de Xosé Manuel Budiño.

O pasado 11 de outubro os seus restos foron exhumados do Panteón de Galegos Ilustres do cemiterio de Chacarita (ver vídeo), culminando as xestións que a Xunta e o Concello de Sada, encabezado polo seu alcalde, Abel López Soto, veu realizando nos últimos meses. O presidente do Centro Galego, Julio Martínez, foi o encargado de lle entregar as cinzas do político sadense a López Soto, que cualificou o momento como o "acto máis emotivo" da súa traxectoria política. Durante o enterro das cinzas, este martes, Abel López Soto destacou que Picallo "puxo en valor coma ninguén a importancia da palabra como única arma para defender con vehemencia e firmeza aquilo no que un cre, sen desprezar as crenzas dos demais". López Soto, moi emocionado, rematou o seu discurso recuperando unha das frases que adoitaba empregar o ilustre galeguista: "Amigos e amigas, saúde e Terra ceibe".

Foi o deputado da emigración, o "arxentino" que cando falaba no Congreso, facíao "con aires de tango", como se dixo na época; estivo sempre na marxe máis esquerdista do nacionalismo, sendo unha figura fundamental na incorporación do PG á Fronte Popular. É un dos integrantes máis destacados da segunda xeración de líderes do nacionalismo, que tomou o relevo nos anos trinta, dando o gran salto do galeguismo político. A súa figura política é comparábel á de Castelao e Bóveda, e faise preciso aínda un traballo de recuperación da súa memoria. Foi xornalista, tamén, desenvolvendo a súa actividade en Arxentina, Galiza, Chile ou a República Dominicana.

Suárez Picallo, toda unha vida dedicada á política e ao xornalismo
Despois de emigrar a Arxentina, dedicouse moi intensamente á vida política e sindical dende moi novo, sendo candidato en varios comicios. "Tivo un papel moi importante na dinámica sociopolítica da emigración galega, na mobilización dos emigrantes", di o profesor Núñez Seixas, que engade que "naquel tempo Suárez Picallo ocupa un lugar clave no movemento obreiro arxentino". En 1926 visitou Galiza, aproveitando a súa asistencia á xuntanza anual da Organización Internacional do Traballo. Fixo amizade con Vilar Ponte e de regreso a Arxentina fundou unha sección da ORGA. Foi elixido deputado constituínte, e despois obtivo acta de deputado nas primeiras eleccións, celebradas en 1931, "cun pé en cada bando, entre a ORGA e o PG", sinala o profesor Xusto Beramendi.

Participou na fundación do PG e converteuse, xunto a Castelao na imaxe pública do, pasando a liderar no seu interior a corrente de esquerda nacionalista. Foi a presión de Picallo, entre outros elementos, a que definiu a política de alianzas progresista do Partido Galeguista cos partidos que posteriormente conformaron a Frente Popular. En palabras de Xusto Beramendi, "xa na asemblea fundacional do PG, Suárez Picallo defendeu moitas emendas esquerdistas, e no banquete que se celebrou posteriormente manifestou publicamente que era marxista, para arrepío, supoño, de Otero Pedrayo. Despois, cando se debateu a conveniencia de que o PG se incorporase á Fronte Popular, mantivo unha discusión pública moi rica con Otero".

"Suárez Picallo non era un ideólogo e nunca deixou o seu pensamento político artellado por escrito, era un home de acción, un mitineiro, moi apto para a mobilización das masas", contrapón Núñez Seixas, que comenta tamén que nunca se preocupou por ligar o pensamento marxista co galeguismo, como moito lígase á versión liberal-progresista do nacionalismo galego". Porén, para Beramendi "tivo un papel moi importante no movemento do PG cara á esquerda, xunto con Víctor Casas, Bóveda ou Castelao. Non hai que esquecer por exemplo que era director de SER, Semanario de Esquerdas, que tivo un papel fundamental na converxencia entre o nacionalismo galego e a esquerda española".

De exilio en exilio
En 1936 de novo foi elixido deputado pola Fronte Popular e formou parte da comisión que levou Estatuto de Autonomía de Galicia a Madrid, co que o Alzamento Nacional o sorprendeu alí. O seu irmán Antonio foi asasinado en Sada polos fascistas. Acompañou a Castelao a Barcelona e alí responsabilizouse da edición do Nova Galicia, Boletín quincenal dos Escritores Galegos Antifascistas, xornal de difusión do galeguismo durante a guerra.

En 1939 fuxiu por Francia até os Estados Unidos, onde mantivo unha actividade política moi importante en defensa da República. De alí, marchou cara á República Dominicana (onde dirixiu o diario La Nación), no grupo de exiliados españois convidados polo ditador Trujillo para "branquear" o país; porén a súa militancia comunista anterior e a súa actividade política obrigárono a abandonar a illa en pouco tempo, en dirección a Chile, onde traballou en catro xornais. Non puido regresar a Arxentina até que Perón abandonou o poder, e ficou deste xeito desconectado do núcleo central do exilio galeguista, "de feito en Chile estaba máis conectado coas comunidades vasca e catalana, e co Centro Republicano Español", comenta Núñez Seixas. Cando retornou a Arxentina era maior e a súa saúde estaba moi debilitada. Participou na creación do Consello de Galiza, pero o seu papel era máis simbólico que real. Morreu en 1964.

Beramendi reclama a necesidade de que a actividade política de Suárez Picallo teña un meirande recoñecemento social, para situalo á altura de, por exemplo, Castelao ou Bóveda: "a memoria colectiva tende sempre a simplificar as cousas, e normalmente hai dúas ou tres figuras que se mitifican e que deixan empequenecidas a outras". Aquí pasou, segundo o profesor da USC, con Castelao e Bóveda "con todo merecemento" e só agora estáse comezando a valorar a importancia de Suárez Picallo e a doutros políticos como Víctor Casas ou, por exemplo, o propio irmán de Picallo, Antonio, "tan de esquerdas ou máis ca el".